"Vatan sevgisi imandandır"

CIYIN, QIDIRLEZ VE NAVREZ


FB

Cıyın - qırımtatar halqınıñ adetlerinden bir adettir. Cıyınlar qış vaqıtı, köylülerniñ azbarda, çayırlarda ve bağ-bağçalarda, qızğın işleri bitken soñ, keçirile turğan. Yaşlar ve qızlar birde bir dostlarınıñ evinde qonuşmaq ve eglenmek içün nevbetnen toplaşa ediler.

Siz milliy tertipte donatılğan odanı kördiñizmi? Mına, şimdi öyle odanı köz ögüne ketiriñiz. Ken ve ruşen oda, qarşı divar boylap, bir köşeden diger köşege qadar set qurulğan. Set üstünde sıranen dülber örnekli divar yastıqları tizilgen. Olarnıñ üstüne ise beyaz örme peşkir çekilgen. Köşede çeşit renkli yıplernen nağışlanğan yüzbez asılğan. Pencerede bürmeli perde sarqıp tura. Sıcaq soba yanında ise minder töşelgen. Böyle bir odada cıyın keçirile…

Cıyınğa kelgen yaşlar, qızlar setlerge yerleşip oturalar. Olarnıñ artında, qarılğaç çipçeleri kibi, balalar tizile, minder üstüne ise esli-başlılar otura. Setlerde yer yetmegen yaşlar qapı tarafta skemlelerge ve kürsülerge oturalar. Er kes öz yerine yerleşken soñ cıyın başlay.

Toplaşqanlar qoşulıp, halq yırlarını yırlaylar. Yaşlar şaqalaşa, lâtifeler aytıp külüşeler.

Cıyında çeşit zevqlı oyunlar oynap eglenmek te adet oğlan. Yaşlarnıñ sevimli oyunlarından: "Yüzük", "Telefon", "Quşaq" oyunları pek şen keçe edi.

İstidartlı yaşlar ve qızlar özleri uydurğan çıñ, mane, şaqalarnı köydeşlerine taqdim ete ediler. Cıyınlarda bulunmaq, hususan balalar içün, zevqlı ve faydalı edi. Olar halq ağız yaratıcılığınen canlı surette tanış ola ediler.

Böyleliknen, qıymetli medeniy asabalığımız nesilden nesilge avuşıp saqlana ve zenginleşe edi.

Hıdırlez - qırımtatar halq bayramıdır.

Hıdırlez bayramınıñ adı Hıdır ve İlyas evliyalarnıñ adlarından kelip çıqa. Hıdır ve İlyas talmay-toqtamay bütün dünyanı aylanıp, insanlarğa yardım eteler, afatlardan, bahtsızlıqlardan qorçalaylar. Hıdır on taraftan kele, İlyas ise sol taraftan kele. Olar körüşken yerde Hıdırlez bayramı keçirile.

Qırımda, ta eski devirlerden başlap, Hıdırlez bayramı mayıs ayınıñ 6-ncı künü qayd etile.

Bayram arfesinde er bir evde aqşamdan qalaqay, kömeç, köbeteler pişirile. Ertesi künü sabadan balalar, qalaqay kömeçlerni alıp, qartlarnen beraber tepelikke çıqalar. Hıdırlez şerefine dualar oqulğan soñ, qalaqaylarnı, kömeçlerni bayırdan aşağı tıgırtalar. Eger kömeç, qalaqay üst tarafınen töpege tüşse, demek yıl oğurlı ve bereketli olacaq. Bundan soñ balalar ve büyükler alanlıq yerde oturıp ketirgen yemeklerni aşaylar. Soñra Hıdırlez bayramınıñ şeñlenüv qısmı başlana. Balalar oynaylar, yırlaylar, küreşeler, salıncaqlarda sallanalar, çeşit bala oyunlarını oynap zevqlanalar.

Hıdırlez bayramında azbarda ve boş yerlerde meyva tereklerini oturtmaq ve çiçek saçmaq evelden adet oğlan.

Navrez – şarq halqlarında Yañı yıl bayramı. Navrez sözü eki farsiy sözden ibaret: nav (نو - nоw) – yañı, rez (روز - ruz) – kün. Navrez bayramı kün ve gece teñ oğlan mart ayınıñ 21-inci kününe kele. Navrezde yañı yıl başlay ve baar kele. Köylerde topraq işleri başlay. Qırımtatarlarda Navrez bayramını qadimiy devirlerde şereflep başlağanlar.

Bayram arfesinde qadınlar evlerini, azbarlarını cıyıştıra, yaraştıralar, çeşit qavaltılar, köbete, burmalar pişireler.

Bayram künü qartlar ve esli-başlı adamlar sabadan namazğa baralar, yañı yıl hayırlı ve bereketli olsun dep dualar oquylar. Soñra evlerde bayram sofraları donatıla.

Balalar toplaşıp ev evden yüreler, Navrez yırını yırlap, ev saiplerini hayırlaylar. Olar balalarnı tatlı yemeklernen sıylaylar.




Özet: Bayram arfesinde er bir evde aqşamdan qalaqay, kömeç, köbeteler pişirile. Ertesi künü sabadan balalar, qalaqay kömeçlerni alıp, qartlarnen beraber tepelikke çıqalar. Hıdırlez şerefine dualar oqulğan soñ, qalaqaylarnı, kömeçlerni bayırdan aşağı tıgırtalar. Eger kömeç, qalaqay üst tarafınen töpege tüşse, demek yıl oğurlı ve bereketli olacaq.


Konu:
KÜLTÜR


Güncelleme:
02.05.2014 11:18:41


Yazarın diğer yazıları:
FB


44. sayıdaki diğer yazılar

313 defa okundu
Yazıcı uyumlu sayfa