AQİQİY MUSULMAN ÖZ YURTUNI TAŞLAP KETMEZ (*)

Zera BEKIROVA

Qırım müftiyi hacı Emirali ABLAYEV:

Zera BEKİROVA subetleşti

İşte, Qırımda yañı akimiyet ilân etilgenine bir buçuq, muhtariyet ise artıq muhtariyet degil de, Rusiye Federatsiyasına qoşulğan Qırım Cumhuriyetine çevrilgenine bir ay olmaq üzre. Qırımtatar halqı Meclisiniñ çağıruvına binaen qırımtatarlarnıñ büyük bir qısmı referendumda iştirak etmedi ve yañı ükümetni tanımadı, yañı qurulğan qasabalarda yaşağan qadın ve balalar ise Ukraina bütünligi içün mitinglerni teşkilâtlandırdı. Mart 29 künü Qurultayda, soñra sabasına ise Meclis toplaşuvında Qırım ükümetine öz vekillerini yollamaq aqqında qabul olunğan qarar millet arasında tartışmalar mevzusı oldı.
Qırım ve yarımada ealisi, bilhassa onıñ tamır halqı olğan qırımtatarlar içün mürekkep sınav devri olğan keçken vaqıt içinde çeşit menbalarnıñ bergen malümatlarına köre Qırımnı 3 biñden 5 biñge qadar sakin terk etken. Kene şu menbalar bildire ki, Qırımdan ketken qırımtatarlarnıñ ekseriyeti çeşit diniy aqımlarğa mensüplerdir.
Qırım musulmanlarınıñ müftiyi hacı Emirali ABLAYEV ile subetimiz bu mevzular hususında oldı.

– Müftiy efendi, ne sebepten Qırımnı başta dindarlar terk ettiler? Dinimizni, tilimizni öz yurtumızda degil de, yabancı topraqta qorçalamaq daa qolaymı?

– Men siziñ sualiñizge qarşı sual bermek isteyim. Dindarlar degeniñiz kim? Olar aqqında tam malümat barmı? Musulmanlar dünyanıñ er yerinde yaşaya bilir, bilhassa musulman devletlerinde. Em iç zorluq çekmez – din bir, Kitap birdir. Amma bir milletniñ yaratılğan yeri – yani Vatanı, tili, medeniyeti bar. Halqımız toplu şekilde Qırımğa qaytqanından itibaren birinci müftiyimiz rahmetli Seitcelil efendiden başlap diniy idaremizniñ birinci vazifesi dinimizni ğayrıdan tiklemek, yaş nesilge dinimiz, Kitabımıznı ögretmek, Vatan, millet, ana tili sevgisini aşlamaq oldı ve öyle de devam ete. Bazı insanlarımız dinimizni idaremiz, medreselerimiz, camilerimizde degil de, soqaqlarda, daa bilmem ne yerlerde ögrenip "dinde millet yoq, kakaya raznitsa na kakom yazıke govorit" diye halqımız içün muqaddes añlamlarnı çetke bıraqtılar. Olar yalıñız öz canlarını qurtarmaq peşindeler. Olarğa aslı da canıñız ağırmasın. Demek, olarnıñ Vatan, millet sevgisi o qadarlıq. Aqiqiy dindar insan tuvğan yurtunı taşlap ketmez. Ne içün halq Vatan, topraq, yurt kibi sözlerniñ ögüne Ana sözüni qoşa? Çünki em Vatan, em Topraq, em Yurt Ana kibi azizdir.

– Keçenlerde Siziñ Qırımdaki ukrain dindarlarına ibadetlerini bizim camilerimizde qılmaq izinini berüviñiz qızğın munaqaşalarnı doğurdı. Ukrainler bu haberni büyük minnetdarlıqle qabul etseler, aksine, bizim aramızda radikal yönelişni tutqan musulmanlar içtimaiy ağlarda, cemaat içinde "tezden camilerimizde ikonalarnı da astıtırlar" diye tenqidge oğrattılar.

– Bu iş böyle oldı. Askerler Qırımğa kirgende Sudaq yolundaki Elbuzlu köyünde arbiy qısım yanındaki kilseniñ papazı, dostumız (zaten Qırımda biz er kesni dost, dep bilemiz) vladıka Kliment uzurıma kelip derdini söyledi. Aqmescitte merkeziy bazar yanındaki kilsemizni de tutıp alsalar, ibadetimizni qılmağa yerimiz olmaycaq, dedi yanıqnen. Men oña dedim ki: "Baq, Kliment, böyle sıqıntığa qalır ekensiñ, Kebir caminiñ köşesi seniñdir. İstegen vaqtıñda kel ve hristianlarıñnen ibadetiñni qıl!". Kliment Kiyevge barğanda dediklerimni Kiyevde söylegen. Deral jurnalistler çapıp keldiler, bu kerçekmi, diye. "Ebet, kerçek! Dünyağa bildiriñiz. Alla-Taalâ Peyğamberimiz Muhammed sallallahu aleyhi vesselemni tek araplar, qırımtatarlar ya da daa diger milletler içün degil de, bütün insaniyetni doğru yolğa qoymaq içün yollağandır", – dedim. Tabiiy ki, iç kimse camide ikona asmaz, böyle laf bile keçmedi.
Asılında, dinimizde böyle vaqialar çoq kereler olğan. Peyğamber efendimiz aynı böyle sıqıntınen kelgen hristianlarğa daima caminiñ bir köşesini boşatqan. Bunı hadisler de tasdiqlaylar. İnsanlar daima biri-birilerine yardımcı, tayanç olmalılar.

– Bizge de, işte, bilhassa şu soñki ay içinde yardım etmege, qardaşlığını köstermege tırışqanlar pek çoq oldı. Bir taraftan Çeçenistannıñ prezidenti Ramzan Qadırov, diger taraftan Tataristan müftiyi ve yardımcıları, Rusiye musulmanlarınıñ müftiy ve muavinleri. Em er kes Aqmescitte Büyük Cuma camimizni qurmaq, diniy degerliklerimizni qaytarmaqnı işandıralar. Yigirmi yıldan ziyade Qırımda mayıs 18-de yas tutqan künümizde bularnıñ iç birisi yanımızda yoq edi. Bu meseleni biraz açıqlasañız!

– Bilgeniñiz kibi, Büyük Cuma cami qurucılığını Türkiye boynuna aldı ve bu añlaşmamız qatiydir. Biz kelgen bütün musafirlerni samimiy qarşıladıq, vazife ve meselelerimizni tarif ettik, lâkin iç kimseden iç bir türlü yardım soramadıq, kimsege bağlanmağa da istemegenimizni söyledik. Birinci müftiyimiz Noman Çelebicihan Qırım, Poloniya, Litva ve Beyaz Rusiye musulmanlarınıñ müftiyi edi. Bizim de öz Nizamnamemiz, öz idaremiz ve asırlıq faaliyet tecribemiz bar. Qurultay ve Meclisimiz bar.

– Müftiy efendi, Siz Meclis azası olaraq qırımtatar vekilleriniñ ükümette çalışması içün rey berdiñiz…

– Biz siyasetçi degilmiz. Er şeyge diniy noqtaiy nazardan yanaşamız, baqamız. Ümüdimiz tek bir Allağa. Amma bugünki şaraitte böyle yapmaq zorunda qaldıq.Yüreklerimiz yaralı, derdimiz pek büyük. Lâkin dört divar içinde oturıp, biri-birimizge derdimizni, közyaşlarnı tökkenimiznen iş bitmeycek. Epimiz bir gemi içindemiz. İşte, Qurultayda, soñra Mecliste qarar alındı ki, milletke, Qırımğa sadıq, namuslı, işküzar insanlar ükümet içinde olmaları kerek. Elbet, belki kimlerdir Meclis tayinlegen namzetlerni begenmez. Faqat bugünde-bugün bu insanlardan da lâyığı yoqtır. Bizim baş vazifemiz munasip nesil yetiştirmek. Meselâ, idaremiz faaliyetini başlağan birinci yıllarda işni diniy tasil körmegen qartlar yürüttiler. Şimdi ise idarede 25 adam çalışsa, yarısından çoqu İlâhiyet aliy oquv yurtlarınıñ mezunlarıdırlar. Men yarın ketecek olsam, iç bir saniye şübelenmeden, közlerim artımda qalmadan raat-raat kete bilirim. Çünki işni alıp baracaq yaşlar bar. İşte, milliy idare organlarımızda da aynı böyle olmalı. Ebet, iç bir minsiz adam tapılmaz. Er bir insannıñ ille ki bir nuqsanı, yañlışı bar. Meclis tarafından saylanğan bu eki insanğa pek büyük mesüliet yüklenildi ve olar bunı añlaylar. Ne derecede bu vazifeni eda etip olacaqlarını ise zaman kösterir.

(*) Yanı Dunya Gazetesinden alınmıştır.