ER VAQİT ARTQA QAYTMAQ MÜMKÜN

Ayder İSMAİL

Semetdeşlerimizniñ büyük qısmı ‘Hizb ut tahrir’ firqası dinimizde añlaşılmamazlıqlar ortağa çıqara, halqnıñ bölünmesine ketire, milliy hususiyetler, adetlerini red etüvleri ile milletni saqlamaq ve inkişaf etmekniñ esas vazifelerinden çetke çektire ve aynı zamanda da cemiyet ögünde qırımtatarlarnıñ yüzlerini qararta dep saya. Bu problema bugünde kerçekten kerginmi, ya da qabartırıp kösterilemi? Bu sualge cevap tapmağa tırışacaqmız. Bu aqta din erbapları ne tüşüneler aceba?

Diqqatıñızğa islam ilimler namzeti, Qırım müftisiniñ muavini Ayder İsmailovnen sübetni taqdim etemiz.

-         Kesinliknen, bu problemadır. Siz añğan maddeler yer ala bilir: dinde farqlılıq, halqnıñ bölünüvi, esas vazifelerden çetleşüv, halqnıñ cemiyet ögünde tüşürilmesi. Mezkür firqanıñ areketleri qırımtatar halqına zarar ketire. Bu meseleni teren ve ağırğan yara ile teñeştirmek mümkün. Onı tedaviylemesek o daa da terenleşe, çoq vaqit içinde yahşı olmay, bazıda qanay.

Şunı da qayd etmek kerek ki, bu problema süniy şekilde meydanğa çıqarıldı. Bizge qarşı bizim semetdeşlerimizni qoyalar.

-         Demek bu problema olsa,  onıñ nasıl çezüv yollarını teklif ete bilesiñiz?.

Birinciden, qırımtatar cemiyetiniñ  bütün tabaqaları bu öse bergen problemanıñ müimligini añlamalılar. Ekinciden de, bu meseleni çezmek içün küçlerini birleştirmeliler.

Bu bizge yat ğayeler olğanını, birligimizge, ukrain devletinde halqımıznıñ kelecegine havflı, firqanıñ areket usulları İslam ahlãqı ile ters kelgenini añlatmağa başlasañ, ardı- sıra bir de bir siyasetçiler, ya da memurlar, ya da iş adamları tapıla ki, olarğa gizliden qoltutalar, ağası-qardaşımı, işdeşimi ve il. Onıñ içün birleşüv, bir yekãne mevamını belgilev ve oña riayet etüvi pek emiyetlidir. Ekiyüzlülik adiselerini, meselã cemiyette bir şeyni aytıp, arqadan öz menfaatları peşinden öşeklerni darqatmaq vaziyetini yoq etmege tırışsaq, meseleni iç olmağanda nezaret altında tutmaq mümkün olur. Bu tek Hizb-ut-tahrirge ait degil de, Qırım ve Ukraina territoriyasında faaliyet köstergen bütün aqıntılarğa aittir. Bular episi añ, vatanperverlik, millet içün mesüliyetlik kibi duyğular ile bağlıdır. Çeşit aqıntılar milliy duyğularını ekinci planğa sürgenleri, ya da zaten haram dep tanığanları böten degildir. Bazıları içün bu oyun, bir de bir yañılıq, amma dünyada bunı körgenler çoq ve olarğa tabi olğanlar az. İşte süniy şekilde informatsion imic yaratıla.

Mına misal olaraq, ‘hizblerni’ alayıq. Öz vatanları Palestinada olarnıñ tesiri aman- aman duyulmay, içtimaiy esnaslarğa olar tesir etmeyler. Bugünde semetdeşlerimiz dinimiz aqqında aqiqiy bilgilerni ayırmaq ve tanımaq içün  İslamğa daa yaqın olmaq kerekler.

Cemiyette olıp keçken er bir esnaslar nasıl olsa da er kesge aittir. Onıñ içün olardan çette qalmaq çare olmaz. Bu sebepten, cemiyetimizniñ bütün tabaqaları, bütün azaları bu menfiy adiselerge kerekli derecede qıymet kesmek ve imkãnğa köre, diniy cehetinden bölüviniñ zararını añlamalı.

Meseleniñ maiyetini baqayıq:

Birinciden, umumen cemiyette İslam tasili alçaq seviyede olğanını qayd etmek mümkün, aqıntılar azalarınıñ bilgileri ise bir çeşitli, üstün ve tardır. Ekinciden duyğu, eyecan, şiarlar, maddiy yardım, psihologik tesirine esaslanğan areketniñ süniy mizacıdır. Ambitsiyalı mevam- olar özlerini ummanıñ nezareticileri dep sayalar.

Çezüv yollarına kelgende şunı qayd ete bilem:

 İslamnı, islam hayat tarzını amelge keçirmekni teşviq etmeli, yat ğayelerniñ kirsetilmesi içün yer qaldırmamalı. Milliy menligimizni inkişaf etmek- halq, onıñ degerlikleri, adetlerine sevgi, sadıqlıq, vatanperver duyğularını ileriletmek. Yaşlarımıznı doğurtmaq, tenbiyelemek, toqtatmaq. Olarnı terbiye ete bilecekler bar olğanını bilsinler. Zaten bu diniy borcumızdır- emri bil maruf nehiy anil munker (eyilikni teşviq etmek, yaramaylıqnı takbih etmek)- onıñ içün er kim cemiyetke zarar ketirecek areketlerni körse, zarur tedbirler körmeli. Yani buña içtimaiy öz -özüni nezaret etüv mehanizmi deyley. Meselã, birisiniñ balası özüni yaramay alıp barsa, buña diqqat etmeli. Biz bir qoranta olğanımız, er bir aza onıñ saqlanması, inkişafı, birligi içün mesüliyetli olğanı aqqında fikir añımızğa siñip qalmalı. Bizler içün iç bir semetdeşimiz yat degil, demek baba ve ağa kibi bizni ögütley, nasiatlay, bazıda söge bile, böyle etip, biz biri birimizge doğru yolnı saylavında yardım etmelimiz.

Umumiy mevam ise böyledir:

Biz bu ya da başqa ayrı şahsqa qarşı degilmiz, biz aramıznı bozğan ideologiyağa qarşımız. Bu ğayelerni temiz, ateşli başlarğa siñdirgenlerge qarşımız.

Ve ebette, sebeplerge baqmadan bu qarşı areketlerni toqtatmağa tırışacaqmız. Bu qırımtatar cemiyetine zarar ketire. Biz ise- qırımtatarlar ve Qırım müsülmanları bu territoriyada stabillitniñ kefaleti olmalımız.

-Hizb ut-Tahrirge tüşken adamnıñ tuvğanlarına, yaqınlarına ne tevsiye eter ediñiz?

-Sabır etmek ve bu areketniñ zararlığını añlatmaq, mümkün olğanı qadar aqıqatqa, bu struktura tıştan kelgen ve tıştan idare etilgenine közlerini açmaq. Şunı közde tutıñız ki, bu sistema ağ marketingniñ sistemasına oşay, o örümçek kibi darqala. Adamlar miylerini temizleyler, olar firqağa kirgende sadıq olacaqlarına ant eteler- bu emotsional eziyettir, özcesine fanatizm. Mında dava etmek faydasızdır, yaqınlarıñızğa sabır ve sevgi ile yanaşmalı, amma qulaq asmamaq qatiyen olmaz.

-Bu sepeplerden çıqqan tartışmalarnıñ ögüni almaq çaresi barmı?

- bu ideologiyanıñ tarafdarları olğance, halq soñuna qadar bunıñ zararlığını añlamağance ve qorantalardan başlap iç bir tedbirler kösterilmese,

 bu tartışmalardan qaçıp olamamız. Olarnı azlaştırmaq mümkün. Olar öz areketini ziddiyet, qabaatlav üstünde quralar. İşte bu anarhiya çizgileridir. İslam- eñ evelã eyilik, müsbetliktir. Onıñ içün siyasiy areketlerniñ esası bar degen hulãsa doğru degildir. Olar Quran oqusalar, namaz qılsa, oraza tutsalar bile.. Çünki yapılğan işler degil de, bu işler nasıl niyetnen yapılğanı emiyetlidir.

İslamnı yañıdan tiklev esnasında bizge ilmiy yanaşuv, milliy hususiyetlerini ve yaşağan yerniñ şaraitlerini közde tutqan obyektiv izalar kerek. Bizge  dülber, celp etici şiarlar, ecnebiy siyasiy ğayeler ve adetler degil de, İslam kerek.

Tarih pek çoq farqlı aqıntılar kördi. Olar episi dülber ve doğru sözler ayta, amma olarnı kerek yerde ve doğru qullanmay ediler. Olardan birileri- haricitler- pek dinli,amma ateşnen bağlılar. Bu soñ derece radikal aqıntı olarnen razı olmağanlarnı kãfir dep ilãn etip, olarnı yoq etmege başladılar. Bu yoq  etilgenler arasında 4-ünci halif- hazreti Ali da bar edi. Sebebi ise aynı-‘ o, qadını tayin etkende ‘şariat boyunca yapmağan’ı. Şiarları- Qoran ayeti- ‘İnil hukmu illa lilah’, yani tek Allah qarar bere. Amma aynı zamanda da, olar  günahnı dinden çıquv kibi saya, namazlarnı ise öyle bir qıla ediler ki, mañlaylarında nasır peyda ola edi. Amma bu olarnı qurtarmadı, olar isyancılar olıp doğdılar, öyle de qaldılar. Hazreti Ali olar aqqında böyle aytqan edi: ‘ olar ayatnı doğru oquylar, amma onı doğru qullanmaylar, (kerek yerde degil)’. Onıñ içün, eñ esası- doğru añlamaqtır...

-         Siz nasıl tüşünesiz, ne içün Hizb-ut Tahrirniñ azaları bu firqa bir çoq memleketlerde yasaq etilgenini, o qırımtatarlarğa yat olğan terrorizm kölgesini çoq felãketlerni başından keçirgen halqımızğa tüşürgenini közge almayip, bu aqta tüşünmeyler?

-         İşte bir de bir fanatizm, soñ derece urunuv  buñı yapmağa keder ete. Fanatizm-hususan diniy-felsefiy, milliy ya da siyasiy saalarda itiqatlarğa kör, inkãrsız riayetidir;  ekseriyetnen digerlerniñ dünyabaqışlarını qabul etmemezliknen bağlı olğan muayen ğayeler, fikirler, imanlarğa qarardan ziyade riayet etüvdir. Buña da insan digerlerniñ noqta-i nazarına sabırsızlıq ve ürmetsizliknen yanaşqanını, tek öz fikir ve ğayesini doğru sayıp er bir usul ile oña başqalarnı da qandırmağa tırışqanlarnı da qoşmaq mümkün. Diniy baqıştan bu nevbetteki tarzda aks oluna: ‘şariat’ şiarı ile bir adam ya da adam gruppasınıñ subyektiv fikri sürüle, diger qalğanları ise şariatqa ters olaraq, yani haram, yañılıq, yañlış olaraq kösterile ve il. Böyle etip, bu mevamnıñ tarafdarları  başqaca tüşüngen er kesge cenk ilãn eteler. Yani, bu aqiqatnıñ monopolizatsıyası ve insan duyğularınen oyunlardır. Adamlar ile idare etüv usulıdır. Bu insannıñ añastına  qoyulğan ve muayen areketlerni yaptırğan  bir tertibattır. İnsan bunu añlasa, kãr eter, añlamasa, demek onı qullanacaqlar. Şariatta tam ve aydın ifadelengen aqiqatlar bar( emir ve yasaqlar) ve metinlerde açıq belgilenmegenleri de mevcut, olar ise alimler tarafından tamamlana, aydınlatıla, buña ictihad deyler.  Başqaca aytacaq olsaq, ictihad-  muayen usul ile faydalanıp, Qoran ve Sunnada doğrudan doğru, açıq aydınlanmağan suallerge cevap araştırmaqtır. Böyle etip, bu tam aqıqat degil de, daa çoq fikir, noqt-i nazardır. İşte tartışmalar ekseriyetnen ictihad meselelerine dair meydanğa çıqa. Böyle şeyler de şariat sıfatında taqdim etile.

İdeologik taqip ve yasaqlar aksine bu fanatizm ve eminliklerge siltem ve destek olalar. Terrorizm mevzusına keçkende- bunu atta añlatmağa da qıyın. İnsan aylanıp, ne yapqanına baqmasa, neticelerini tüşünmese..? Olar aqıqat içün küreşkenleri ve azap çekkenlerinde eminler...

-Hizb-ut Tahrir azaları İslamnı teşviq etemiz dep, qırımtatarlarğa nasıl zarar ketirgenlerini añlap olamaylar. Siz olarğa bunı añlatıp olursızmı?

- Ğayeleriniñ zararı şundan ibaret ki, olar bizim mentalitetimizge yatlar. İnsannıñ bedeninde yat bir şey işley, araretni kötere, ve niayet beden onı qabul etmey. Halqımıznıñ arasında bu ğayeler aynı böyle neticege ketirir. Misal olaraq, dünyada bir çoq memleketlerni ketirmek mümkün. Bu tek vaqıtnen bağlı. Olar İslamğa degil de, İslam olaraq köstergen öz subyektiv firqa ğayelerine çağıralar. Olar bir firqa, siyasiy arekettir ve bütün İslamnı mucessemleştirip olamazlar. İslamnı bütünley ve tam manada dünyada tek bir insan muessemleştire edi- Peypamberimiz Muhammed(s.a.v.). Qalğanları islamnıñ bir qısmını taqdim ete ediler. Tarih boyu bir çoq aqıntılar, areketler İslamnı doğru şekilde añlatmayıp, öz sözleri, areketleri, davetleri ile İslamnıñ sıfatını qararta ediler.

Netice olaraq müsülmanlarğa qarşı diskriminatsiya ve repressiyalar misallerni çoq ketirmek mümkün.

Bugün Hizb-ut Tahrir firqasından doğrudan sorasaq- islam, halq, cemaat artında ne saqlanasız? Mezkür firqa adından Ukrainada çeşit malümatlar darqatıla, tartışmalar meydanğa çıqqan soñ ise Müfityatnı qırım müsülmanlarnıñ menfaatlarını qorçalamağanlarında qabaatlaylar.

İnsanlarnıñ quveti, energiyası boşuna kete. Amma onı halqnıñ eyiligine doğrultmaq mümkün edi. Misal olaraq, balalar bağçasını qurmaq, qırımtatarlarnıñ tili, tarihı boyunca edebiyatnıñ çıqmasını temin etmek ve il. Ekseriyetnen, adamlarnı bizge kerek olmağan, kelişmegen şeylernen oğraşmağa davet eteler. Hizb-ut Tahrirde olğan bizim semetdeşlerimiz bir tüşünip baqsınlar- olarnıñ  areketleri halqımızğa qarşı yollanmağanmı, aceba? Halq artıq böyle kibi aqıntılarnıñ zararlığını añlamağa başladı.

 Böyle kibi aqıntılar  halqnıñ  bugünine ve kelecegine de bayağı havflıdır dep aytqan edim. Olar yaş nesilni boza, çünki öz tüşünmeyip aytılğan lafları ve yapılğan areketleri ile  etraftakilerni ve devletni qorquzalar ve bunıñ  ile ebette qarşılıq olaraq menfiy munasebetni yaratalar. Bu munasebet ise tek Hizb-ut tahrirge degil de, bütün müsülmanlarğa, bütün halqqa qarşı doğrulğan. Demek olar bütün müsülmanlarnıñ ayaqları tübüne taş atalar. Müsülmanlarnı ve İslam dinimizni radikal, terrorizm, ekstremizm sıfatında tanıttıralar.

Firqa faaliyetiniñ menfiy neticelerniñ misalleri olaraq, camilerde öz imamlarnı tayin etmege tırışmaları, dava ve tartışmalarnıñ çıqarılması, çeşit dubara ve psihologik eziyetlerni ketirmek mümkün.  Neticede, ana-babalar balalarnı camilerge , medreselerge yibermeyler. Qorantalarda añlaşılmamazlıqlar ve davalar sıq -sıq yer ala, bunıñ soñu da ep artqan ayırıluvlar.

Bundan da ğayrı, bu, özleri aytqanları kibi ideologik ve zorbalıqsız aqıntı radikal ve ekstremist gruppalarnıñ peyda olmasına bir temel ola bilirler. Misal olaraq, Halifat qurmağa ıntıluv, areketsizlikten bezgen bazı azalarnı sözlerden areketke keçmege qandıra bilir. Ayırılıp, olar öz aqıntılarını başqa adnen adlandıra bilirler.

-         ‘Avdet’ gazetası vastası ile Hizb-ut Tahrir azalarına ne aytmaq ister ediñiz.

-         Men bu firqanıñ azalarını öz sözlerini, şiarlarını ve areketlerini yañıdan baqıp çıqmağa çağırmağa ister edim. Eñ esası ise, öz niyetlerine tenqidiy nazar ile baqmaq. Öz areketlerine İslam ahlãqı, halqqa fayda ve zarar, onıñ kelecegine tesiri noqta-i nazarından qıymet kesmek. Bu ya da diger firqalarğa sadıq qalacaqlarına ant etmemek. Ant berip te, öz hatañıznı añlasañız, er vaqıt artqa qaytmaq ve müsbet şekilde din ve halqımıznıñ eyiligi oğrunda  faaliyet köstermek mümkün. Yañlış yolda qalmaq bu eñ büyük yañlışlıqtır.

-         Öz- özüñizge nasıl sual bermege ister ediñiz?

Qırımda İslamnıñ ve halqımnıñ tiklenilmesi içün ne yapam? Elimden kelgenimni yapammı? Bu sualni men özüme er vaqit berem ve Allahtan bu sual ve öz işime tenqidiy nazar añımda soñ kününece olğanını rica etem.

Şevket Kaybulla ve Sevil Abdurahmanova sübet ettiler.