"Vatan sevgisi imandandır"

QIRIMTATARLARNIN MİLLİY ĞAYESİ BARMI? (*)


Şevket QAYBULLA

Qırımtatarlarnıñ milliy ğayesi barmı? Onıñ kerçekleşmesini nasıl köresiñiz?
Bizim milliy ğayemiz barmı? Ebet, bar!
Milliy ğaye - bu millet ögünde turğan esas problemasınıñ akis olunuv şeklidir. Millet vekilleri problemanı problema olaraq nasıl seviyede añlağan olsa, mesele o seviyede de akis oluna. O, keçmiş ve kelecekni qaplağan problemadır. Qırımtatarlar içün bu devletçilik ğayesidir. 200 yıldan ziyade hiyanet Rusiye (tarafdarlarını aldatıp, Qırımnıñ mustaqilligi aqqında añlaşmanı bozğan) tarafından Qırımnı işğal etüv zamanından berli qırımtatarlarnıñ ögünde öz devletçiligini tiklemek probleması turmaqta. Devletçilik ğayesini amelge keçirüvniñ tarihı Rusiye ve Sovet imperiyalarında yer alğan müim vaqialarınen bağlıdır.
İlk devri XIX asırnıñ birinci yarısından başlap, 1854 -1855 seneleri, qırımtatarlarnıñ kütleviy icretine yol bergen, Qırım cenkine qadar devrini qaplap ala.
Ekinci devirge ise İsmail Gasprinskiyniñ faaliyeti, qırımtatarlarnıñ Rusiyede inqilâp ve liberal areketlerinde iştirakleri, 1917 s. devletçiligini qurmaq ıntıluvı (Qurultay), bolşevik devrimi, Qırım MSSCniñ teşkil olunması, Ekinci Cian cenki ve qırımtatar halqınıñ sürgünligini kire.
Devletçilik ğayesini amelge keçirüvniñ üçünci devri XX asır ellinci yıllarnıñ ekinci yarısından Vatanğa qaytuv oğrunda Milliy areketniñ şekillenmesinen başlay. Bu devirge qırımtatarlarnıñ sürgün etilgen yerlerden kütleviy şekilde Qırımğa qaytmaları, II Qurultaynıñ teşkil olunması ve suverenitet aqqı içün deklaratsiyanı qabul etüvi kire. QMSSCniñ meydanğa kelüvinen, SSCBniñ dağılması, Qırım Cumhuriyetniñ ilân etilmesi (Yuriy Meşkov) ve onıñ Qırım Muhtar Cumhuriyetine çevirilmesi ile bite.
Dörtünci devir 1994 senesi Qırımtatarlarnıñ QMC Yuqarı Şurasına saylavlarında iştirakleri, cumhuriyetimizniñ akimiyet strukruralına halqımıznıñ vekilleri kirilmesinen başlana. Ondan da ğayrı, bu vaqıt Qurultay ve Meclisniñ Ukraina prezidentiniñ tarafından qabul olunmasınen belgilene.
Şimdi ise biz öyle bir devirge kirdik ki, ögümizde milletimizniñ inkişaf yolunı saylav meselesi turmaqta. Medeniy muhtarlığını qazanmaq havflı imkânı ve ‘bazar’ psihologiyasınıñ ilerlevi eñ yaqındır.
Biz devletçiligimizni talap etemiz. Çeşit tarzda talap etemiz: muracaat, petitsiya, miting, toplaşuvlarnıñ rezolütsiyaları, reabilitatsıya boyunca çeşit qanun leyhaları, kontseptsıyalarnı tertip etilmesi ve dig. ile.
Bular episi kerek şeyler. Amma devletçiligimizni qurmaq ğayeni amelge keçirüvniñ nevbetteki adımlarını belgilemek içün yeterli degildir.
Milletni ömür teminlev sistemasında devletçiliginiñ olmaması, devletçilikniñ mevcut olğan öz temelinde inkişafında ihtiyacı peyda ola. O böyle etip qaytarıla:
a) milliy añlığınıñ yüksek seviyesi ile (umummilliy organlarınıñ zarurlığını añlaması);
b) millet etrafında umumiy vaziyetiniñ deñişüvine binaen öz-özüni teşkilâtnandıruvnıñ yüksek seviyesi ile (Qurultay, Meclis, siyasiy firqalar, cemaat teşkilâtları).
Milliy areketimiz inkişafınıñ eñ yañı devrinde, öz problemamıznı çezmekni devletten soramaq imkânı olmağanından dolayı, biz devletnen bağlı olmağan ömür teminlev sistemalarını teşkil etilmesini devam etmek kerekmiz. Olarnıñ arasında, meselâ, er aylıq göñülli para esasında iş körgen maliye strukturası ola bilir. Böyle tarzda başqalardan yardım beklep oturmaz edik. Ondan da ğayrı, öz milliy bücetimizni ve halqara, Ukraina qanunları ve halq adetleri (diniy adetlerinen qarıştırmamalı) esasında meydanğa ketirilgen cemaat makeme strukturasını teşkil etmege imkân açılır.
Cemaat makemesi barlıqnıñ milliy felsefesinde esaslanğan bir qaç printsip temelinde qurulmalı. Bu mehanizm birden degil de, yavaştan, milliy añınıñ ösmesi ve böyle ğayelerni milletniñ büyük qısmı tarafından qabul olunmasına azırlığına köre areket etmelidir. Pek saqt olmaq kerek, qopqanen beraber yipi da ketmesiñ.
Acele sürette amelge keçirilmesi kerek umummilliy tedbirlerden biri - ad ve soyadlarımıznı çoq asırlıq adetelrine binaen yazılması ve qullanılmasıdır. Soyadlarımıznıñ ruslaştırılmasından vazgeçmek, ad ve soyadlarımıznıñ doğru yazuv qaidelerini belgilemek kibi işler - milliy birlik ve añınıñ ösmesinde müim bir adım olur.
Menimce, bular devletçilik ğayesini amelge keçirüvniñ tek bir qaç usulıdır.
Bizim olğan şeyimizni bizge bermeseler (devletçilikni közde tutam), biz onı, olğan maneviy ve maddiy imkânlarımızğa köre özümiz qurmalımız. Ve bunıñ ile ukrain ve halqara siyasetiniñ subyekti ola başlaycaqmız. Bu ise devletçiligimizge saip ola bilecegimizge ve irademizge işaret eter.

 

(*) Avdet Gazetesinden iktibas edilmiştir.


 

Özet: Bizim milliy ğayemiz barmı? Ebet, bar!
Milliy ğaye - bu millet ögünde turğan esas problemasınıñ akis olunuv şeklidir. Millet vekilleri problemanı problema olaraq nasıl seviyede añlağan olsa, mesele o seviyede de akis oluna. O, keçmiş ve kelecekni qaplağan problemadır. Qırımtatarlar içün bu devletçilik ğayesidir. 200 yıldan ziyade hiyanet Rusiye (tarafdarlarını aldatıp, Qırımnıñ mustaqilligi aqqında añlaşmanı bozğan) tarafından Qırımnı işğal etüv zamanından berli qırımtatarlarnıñ ögünde öz devletçiligini tiklemek probleması turmaqta. Devletçilik ğayesini amelge keçirüvniñ tarihı Rusiye ve Sovet imperiyalarında yer alğan müim vaqialarınen bağlıdır.


Konu:
MAKALE


Güncelleme:
09.04.2010 15:03:37


Yazarın diğer yazıları:
Şevket QAYBULLA


33. sayıdaki diğer yazılar

688 defa okundu
Yazıcı uyumlu sayfa