ESKİŞEHİR’DEKİ KIRIM TATAR NÜFUSU ÜZERİNE BİRİNCELEME

Sezai ÖZÇELİK

Bu kısa makalede Eskişehir’de derneğimizde listesi bulunan Kırım Tatar köylerinin nüfusları üzerine bilimsel bir araştırma yapılmıştır. Listede 29 tane Kırım Tatar köyü vardır. Bunun yanında Çifteler ve Alpu ilçelerinden de Kırım Tatar nüfusu bulunmaktadır. Ayrıca Eskişehir şehir merkezinde bazı mahallelerde nüfus ağırlıklı olarak Kırım Tatarıdır. Fakat bu nüfusu ölçmek mümkün olmamıştır.

            Köylerdeki nüfusu ölçmek için temel olarak iki kaynak kullanılmıştır. Bunlardan birincisi Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE)’nün 1980 ile 2000 yılları arasında gerçekleştirdiği Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş sonuçları kullanılmıştır. İkincisi, 1965 ve 1970 yıllarındaki nüfus sayımları için Eskişehir İl Yıllığı kaynak eser olarak başvurulmuştur. Bu sonuçların gösterdiği bilimsel olarak da Kırım Tatar köylerinde son 40 yılda görülen göçtür. Genellikle 1965’teki nüfus 2000 nüfus sayımında yarı yarıya düşmüştür. Bu düşüşün bir sebebi köyde yaşayanların artık Eskişehir kent merkezinde ev sahibi olmaları sonucu yazları köyde kışları ise kentte yaşamaları gösterilebilir. İkincisi, Kırım Tatarları arasında artık tarımın temel geçim kaynağı özelliğini yitirmesidir. 1960 sonrası Kırım Tatarlarının bir çoğu köyden eğitim görmek amacıyla ayrılmış ve daha sonra Eskişehir yada başka şehirlerde profesyonel işler bulmuşlardır. Bu trendin sonucu olarak sadece köydeki Kırım Tatar nüfusunun azalması yanında Eskişehir kökenli Kırım Tatarlarının Türkiye’nin diğer şehirlerindeki oranı da artmıştır.

            Bu çalışmada 1973 Eskişehir İl Yıllığında köy nüfusları yanında hane adedi (parantez içinde) de belirtilmiştir. 1- Kireçli-Kireçköyü (27), 2- Karaçay (75), 3- Kalkanlı (55), 4- Karaçobanpınarı (30), 5- Çardakbaşı (31), 6- Yeşıldon (35) 7- Çukurhisar (72), 8- Güroluk-Kızılsuat-Refahiye (70), 9- Esence-Şefkatiye (48), 10- Arapkuyusu-Işıkören-Azize (73), 11- Rıfkıye-Aktepe (90), 12- Mamure-Güneli (80), 13- Fevziye (40), 14- Mecidiyeköprü -Yıldızören-Saithalımpaşa (120), 15- Zaferhamit (92), 16- Hayriye-Çihgillihüyük (114), 17- Ilıcabaşı-İhsaniye (70), 18- Fahriye (35), 19- Lütfiye (33), 20- Şerefiye (56), 21- Güllüce-Hayriye (23), 22- Hamidiye (170), 23- Mesudiye-Taşlıhüyük (220), 24- Aksaklı (79), 25- Yenikent-Yeniköy-Hamidiye (68), 26- Yaverören-Yaverviran (150), 27- Karakaya (60), 28- Paşakadın- Burhanettin (105), 29- Ortaklar-Aziziye (45).

            Bütün bu rakamların dışında diğer bir çalışmada da Eskişehir’de yaşayan Kırım Tatar nüfusu hakkında bilgi vermektedir. Fuat Dündan’ın Türkiye Nüfus Sayımında Azınlıklar adlı çalışmasında DİE’nin 1927’den 1965 yılına kadar yaptığı Genel Nüfus Sayım sonuçlarını incelemiştir. DİE 1965 senesine kadar Türkçe dışında konuşulan dilleri sayımda sormuştur. Bu diller arasında Tatarca’da vardır. Fakat Tatarca sadece ilk üç sayımda yer almıştır (1927-1935 ve 1945). 1950 yılında DİE bir talimatname yayınlamış ve Tatarca’nın da sayım sırasında sorulmasını istemiştir. Fakat Tatarca Türkçe’nin bir lehçesi olarak görüldüğü için 1945’ten sonra hiçbir sayımda yer almamıştır. Fuat Dündar Tatarca hakkında elde edilen rakamların gerçeği yansıtmadığını belirtmektedir. Örnek olarak, İskan sırasında yapılan sayımda 1927 yılında Polatlı köylerinde 2,557 Tatar olduğu belirtildiği halde aynı yıl yapılan resmi nüfus sayımında Polatlı sınırları içinde tek bir kişi bile Tatarcayı belirtmemiştir.

            Türkiye toplamında 1927 genel nüfus sayımında 11.465 kişi Tatarca’yı anadili olarak beyan etmiştir. Nüfusun binde 0.84’ü Tatarca’yı seçmiştir. Eskişehir 3.117 kişi ile en fazla Tatarca konuşulan ildir. Onu Balıkesir 1.849 ve Konya 1.227 kişi ile izlemektedir. 1935 sayımında 8.046 kadın ve 7.569 erkek toplam 15.615 kişi Tatarca’yı anadili olarak seçmiştir. Bu sayı ülke nüfusun binde biridir (yüzde 0.12). Kadınların % 15.6’sı, erkeklerin % 40.9’u okuma yazma bildiğini sayım memuruna bildirilmiştir ki bu oran Türkiye ortalamasının üzerindedir. Tatarca konuşan nüfusun yarısı kırsalda yarısı büyük ilçe ve kentlerde yaşamaktadır. Bu sayımda Eskişehir’de Tatarca’yı anadili olarak seçenlerin 8,328’dir. Bu sayı toplam Tatarca konuşanların yarısıdır. Ayrıca 1927-1935 arası Eskişehir’deki Tatarların nüfusu iki kat artmıştır.

            1945 sayımında 12.302 kişi Tatarca konuştuğu tespit edilmiştir. Eskişehir yine ilk ildir ve 4.055 kişi anadili olarak Tatarca’yı belirtimiştir. Tatarca’yı anadili olarak belirtenlerin 2.411’i “20 büyük şehirde” yaşamaktadır.

Bu çalışma kesinlikle Türkiye’de yada Eskişehir’de ne kadar Kırım Tatarının yaşadığını tam olarak ölçemez. Fakat elimizde bulunan sınırlı kaynaklardan sadece nüfus hakkında belirli bir trendi görmemiz açısından önemlidir. Örneğin bu çalışma sonucunda kesin olan Türkiye’de en çok Kırım Tatarının yaşadığı il Eskişehir’dir. Bu bilimsel olarak ortadır. Çünkü 1927, 1935 ve 1945 sayımlarında Tatarca konuşanların yarısı yada üçte biri Eskişehir’de yaşamaktadır. Bilimsel olarak çıkarılacak ikinci bir sonuç ise Kırım Tatarlarının köylerden kentlere göç ettiğidir. Bu olgunun sonucu Kırım Tatarlarının Türk toplumuna daha hızlı bir şekilde asimile olacağıdır. Örneğin eskiden Tatarlar arasında evlilik olgusu (endogami) giderek azalacaktır. Ayrıca Tatarca konuşan ve Kırım Tatar gelenek ve görenekleri yaşayabilecek nüfus giderek azalacaktır. Bu da uzun vadede Kırım Tatarlarının Türkiye’de diaspora olma niteliğini azaltacak ve Türk hatta Avrupa toplumuna entegre olmuş yeni Tatar nesilleri yetişecektir. Globalleşen dünyada her ne kadar internet ve diğer iletişim araçları bireyleri ve toplumları yakınlaştırsa da mikro grupların (Kırım Tatarları gibi) global kültürel baskılara karşı kendi öz kültürlerini korumaları zor olacaktır.

            Türkiye nüfus sayımlarından Eskişehir’de yaşayan Kırım Tatarları açısından şu sonucu kesin söyleyebiliriz. Türkiye’de en çok Kırım Tatarının yaşadığı il Eskişehir’dir.

KAYNAKLAR:

-         Genel nüfus sayımı. İdari bölünüş, , 1980, 1985, 1990, 1997, 2000.

-         Eskişehir il yıllığı. – Eskişehir : Valilik, 1967, 1973.

-         Fuat Dündar, Türkiye nüfus sayımlarında azınlıklar / Fuat Dündar. – 1. bs. – İstanbul : Doz Yayınları, 1999, 223 s.